|
საშვილოსნოს და საშოს დაწევა, გამოვარდნა ხასიათდება მენჯის ფსკერის დიაფრაგმის და ორგანოების ნორმალური ანატომიური მდებარეობის პათოლოგიური ცვლილებებით, შედეგად მათი ფუნქციის დარღვევით.
საშვილოსნო მდებარეობს მცირე მენჯის ღრუს გამტარი ღერძის პროექციაზე. ის ფიქსირებულია იოგებზე და თავისუფლად მოძრაობს მცირე მენჯის ღრუში. ორგანოს ასეთი მდებარეობა და მოძრაობა ბენებრივია ორსულობის ან მშობიარობის ფიზიოლოგიური მიმდინარეობისას, მნიშვნელოვანია შარდის ბუშტის, ნაწლავების ნორმალური ფუნქციონირებისათვის. საშვილოსნო და საშო იოგების გარდა ფიქსირებულია მენჯის ფსკერის დიაფრაგმის ფასციებით და კუნთებით. თუ მენჯის ფსკერის ფასციები, კუნთები, იოგები დასუსტდა სხვხდასხვა მიზეზით, შედეგად მენჯის ღრუს ორგანოები, საშოს კედლები, საშვილოსნო იწევს ქვემოთ და ზოგჯერ სცილდება საშოს შესასვლელს. კლინიკური შემთხვებიდან გამომდინარე გამოყოფენ მენჯის ორგანოების პროლაფსის, საშვილოსნოს და საშოს კედლების დაწევის, გამოვარდნის შემდეგ სახეობებს:
დაავადების განვითარება მენჯის ორგანოების პროლაფსი, მათ შორის საშვილოსნოს და საშოს დაწევა, გამოვარდნა პოლიეთიოლოგიური დაავადებაა, რომელიც ვითარდება მენჯის ფსკერის დიაფრაგმის ფასციების, კუნთების, იოგების მაფიქსირებელი აპარატის ტრავმის, გადაწელვის და განვითარებული დისტროფიული ცვლილებების შედეგად. ამ დაავადების განვითარებას ხელს უწყობს:
საშვილოსნოს, საშოს კედლების დაწევა და არასრული გამოვარდნა ზოგჯერ მიმდინარეობს მცირე სიმპტომებით ან მის გარეშე და დამახასიათებელია დაავადების საწყის სტადიებში. დაავადების დამძიმების შემთხვევაში პაციენტი გრძნობს თიაქარის მზგავს სიმსივნურ წარმონაქმს საშოს შესასვლელში ან შორისის მიდამოში, შედეგად იქმნება საშოს და შარდის ბუშტის ინფექციური დაავადების განვითარების პირობები. ვითარდება საშვილოსნოს ყელის ან საშოს ქრონიკული ტროფიკული წყლული, ქრონიკული ვულვოვაგინიტი, ცისტიტი, ქვეითდება სქესობრივი აქტისის ხარისხი, ლიბიდო და ორგაზმი. მრავალი პაციენტი სამწუხაროდ ერიდება ექიმთან ვიზიტს და რატომღაც ეგუება დაავადებისგან დაქვეითებულ ცხოვრების ხარისხს, დისკომფორტს. დროთა განმავლობაში დაავადება უფრო ღრმავდება, ცხოვრობენ საშვილოსნოს დაწევით მრავალი წლის განმავლობაში სანამ მდგომარეობა არ მივა უკიდურეს გართულებამდე, საშვილოსნოს სრულ გამოვარდნამდე. საშვილოსნოს სროლი გამოვარდნა ხელს უშლის სიარულს, ჯდომას, ფიზიკურ დატვირთვას, საზოგადოებასთან ურთიერთობას, სქესობრივ ცხოვრობას, პაციენტს ექმნება ფსიქო-ემოციური პრობლემები, მკვთრად ქვეითდებადება ცხოვრების ხარისხი, კომფორტი და თავისუფლება. დიაგნოზის დასმა POP-Q სისტემის მიხედვით არ წარმოადგენს გინეკოლოგისთვის სირთულეს. საშოს ინსტრუმენტებით ვიზუალიზაციის შემდეგ მიზანშეწონილია ბიმანიალური, რექტოვაგინალური გასინჯვა და უროდინამიური გამოკვლევები. ყველაზე ხშირად ქალები გინეკოლოგს მიმართავენ გამონადენის, ტკივილის, სისხლდენის, ქავილის გამო. ეს სიმპტომები სხვადასხვა დაავადების დროს გვხვდება.
ალგომენორეა ანუ მტკივნეული მენსტრუაცია მენსტრუალური ფუნქციის დარღევაა. მისთვის დამახასიათებელია შეტევითი და მღრღნელი ტკივილი მუცლის ქვედა ნაწილში, წელისა და გავის მიდამოში. ტკივილი ზოგჯერ მენსტრუაციამდე რამდენიმე დღით ადრე, ზოგჯერ კი მენსტრუაციის პირველ დღეს იჩენს თავს. მისი ინტენსივობა სხვადასხვანაირია: შესაძლოა, უმნიშვნელო დისკომფორტით გამოვლინდეს; შესაძლოა, იმდენად ძლიერი იყოს, რომ ქალს რამდენიმე აბი ტკივილგამაყუჩებლის მიღება და სასწრაფო დახმარების გამოძახებაც კი მოუხდეს. ამ დროს მას არ შეუძლია ჩვეულებრივი სამუშაოს შესრულება, მეცადინეობაზე ან სამსახურში ყოფნა, იძულებულია, იწვეს. ასეთი ტკივილი ძლიერ გავლენას ახდენს ქალის საერთო მდგომარეობაზე, აქვეითებს კრიტიკულ დღეებში მისი ცხოვრების ხარისხსა და შრომისუნარიანობას. ძალიან ძლიერი ტკივილი ქალების 10-12%-ს აწუხებს. დანარჩენ შემთხვევაში ტკივილი უნიშვნელოა. მტკივნეული მენსტრუაციის მიზეზი შეიძლება იყოს სხეულის გადაცივება, ფიზიკური ან ფსიქიკური ტრავმა, ინფექცია, საშოსშიდა სპირალი, შინაგანი სასქესო ორგანოების დაავადება (უმეტესად - ენდომეტრიოზი, საშვილოსნოს მიომა, საშვილოსნოსა და მისი დანამატების ქრონიკული ანთება, საშვილოსნოს არასწორი მდებარეობა, სასქესო ორგანოების მოუმწიფებლობა (ინფანტილიზმი), საშვილოსნოსა და მისი დანამატების სიმსივნე, მენჯისმიერი ნევრიტი და სხვა. პირველადი ალგომენორეა ქალის სასქესო ორგანოების დეფექტებით გახლავთ გამოწვეული, ისეთებით, როგორიც არის საშვილოსნოს ტანის წინ ან უკან გადახრა, მისი განუვითარებლობა, რაც აძნელებს საშვილოსნოდან მენსტრუალური სისხლის გამოსვლას და აძლიერებს შეკუმშვებს. მეორეული ალგოდისმენორეის მიზეზია შარდსასქესო ორგანოების ანთებითი დაავადებები და სხვა პათოლოგიური პროცესები: ენდომეტრიოზი, სიმსივნე, კისტა, ფიბრომული კვანძები, სინექიები - შეხორცებები საშვილოსნოში. განსაკუთრებულ ყურადღებას იმსახურებს ენდომეტრიოზი, რადგან ამ დაავადების ერთ-ერთი დამახასიათებელი ნიშანია მტკივნეული მენსტრუაცია. მტკივნეული მენსტრუაციის მიზეზის დასადგენად ქალმა არა მარტო გინეკოლოგს, არამედ ენდოკრინოლოგსაც უნდა მიმართოს და ჩაიტაროს: ნაცხის ბაქტერიოსკოპიული და ბაქტერიოლოგიური ანალიზი, ანალიზები ფარულ ინფექციებზე (ქლამიდიოზი, ტრიქომონოზი), სისხლის ბიოქიმიური ანალიზი, ჰორმონული ფონის გამოკვლევა, მცირე მენჯის ღრუს ულტრაბგერითი გამოკვლევა, კოლპოსკოპია, ჰისტეროსკოპია. გინეკოლოგიური გასინჯვისას ექიმმა უნდა განსაზღვროს საშვილოსნოსა და მისი დანამატების ზომები, მდებარეობა, შინაგანი სასქესო ორგანოების ანატომიურ ცვლილებათა არსებობა-არარსებობა. ექიმს აუცილებლად მიმართეთ, თუ:
მტკივნეულ სქესობრივ კავშირს დისპარეუნია ეწოდება. ინტიმური სიახლოვის დროს განვითარებულ ტკივილს სხვადასხვა მიზეზი აქვს. უპირველეს ყოვლისა, საშოს კუნთის სპაზმი. სწორედ ეს ხდება ვაგინიზმის დროს. ასეთი სპაზმი შეიძლება გამოიწვიოს გინეკოლოგთან უბრალო ვიზიტმაც. თუ მანიპულაცია უხეშად ჩატარდა და ქალს ტკივილი მიაყენა, მცირე მენჯის მიდამოში პრაქტიკულად ყველა კუნთი და იოგი განიცდის სპაზმს. ტკივილი სქესობრივი კონტაქტის დროს ხშირია ასაკოვან ქალებში - კლიმაქსის შემდეგ ესტროგენული ფონი მკვეთრად იკლებს, საშოს საცხის გამომუშავება მცირდება და სქესობრივი აქტი მტკივნეული ხდება. ვიდრე სისხლდენებზე ვისაუბრებდეთ, გავიგოთ, რა ხდება ჯანმრთელ ორგანიზმში. საკვერცხეებში სასქესო უჯრედები, კვერცხუჯრედები, ციკლურად მწიფდება. გარდა ამისა, გამომუშავდება სასქესო ჰორმონები, რომლებიც უშუალოდ მონაწილეობს მენსტრუალური ციკლის შენარჩუნებაში. ნორმაში მენსტრუალური ციკლის ხანგრძლივობა 24-დან 35-40 დღემდე მერყეობს, სისხლდენის ხანგრძლივობა დაახლოებით 3-5 დღეა, საერთო სისხლდანაკარგი კი 40-200 მლ. განასხვავებენ პათოლოგიური სისხლდენების სამ სახეს: დისფუნქციური სისხლდენები, რომლებიც, თავის მხრივ, ორგვარია - ანოვულატორული და ოვულატორული; ორგანული სისხლდენები - გამოწვეულია საშვილოსნოს (საშვილოსნოს მიომა, ადენომიოზი, ენდომეტრიუმის ჰიპერპლაზია, პოლიპოზი, ჩღ და სხვა), საკვერცხეების (ჰორმონმაპროდუცირებელი სიმსივნეები) პათოლოგიით ან სისტემური (კოაგულოპათია, ღვიძლის ციროზი და სხვა) დაავადებებით; იატროგენური სისხლდენები. მათი მიზეზია მედიკამენტების - ჰორმონული და არაჰორმონული პრეპარატების (პროგესტაგენები, საშვილოსნოსშიდა პროგესტაგენები, პროგესტაგენების დეპო ფორმები, ანტიკოაგულანტები) უკონტროლო მიღება. დისფუნქციური სისხლდენები 30-დან 50 წლამდე ასაკის ქალებში ფართოდ არის გავრცელებული და საფუძვლად საკვერცხის ფუნქციობის დარღვევა უდევს. დისფუნქციური სისხლდენის დიაგნოზს სვამენ, თუ სისხლიანი გამონადენის ხანგრძლივობა 5 დღეზე მეტია, სისხლის დანაკარგი აღემატება 200 მლ-ს და/ან დარღვეულია სისხლიანი გამონადენის ციკლურობა. სისხლდენის ინტენსივობის მიხედვით განირჩევა: მენორაგია (ჰიპერმენორეა) - 200 მლ-ზე მეტი სისხლდანაკარგის მქონე, ანუ ჭარბი ან ხანგრძლივი (გრძელდება 5 დღეზე მეტხანს) მენსტრუაცია რეგულარული 24-35-დღიანი ინტერვალით; მეტრორაგია - არარეგულარული, მენსტრუაციათაშორისი სისხლიანი გამონადენი საშვილოსნოდან (ხშირად - ინტენსიური); მენო-მეტრორაგია - არარეგულარული ხანგრძლივი სისხლდენა საშვილოსნოდან მენსტრუაციის დროს; პოლიმენორეა - ხშირი მენსტრუაცია 24 დღეზე ნაკლები ინტერვალით. დისფუნქციური სისხლდენების მიზეზთაგან გამოყოფენ: ენდოკრინული ჯირკვლების ფუნქციის დარღვევას; მცირე მენჯის ღრუს ორგანოების ანთებით პროცესებს; მწვავე და ქრონიკულ ინტოქსიკაციას და პროფესიულ მავნეობებს; გონებრივ და ფიზიკურ გადაღლას, სტრესს და ნერვულ-ფსიქიკურ გადაძაბვას. ასაკის მიხედვით განირჩევა სამი ტიპის დისფუნქციური სისხლდენა: სისხლდენა იუვენილურ პერიოდში (მენსტრუაციის ჩამოყალიბებამდე); სისხლდენა რეპროდუქციულ პერიოდში; სისხლდენა პრემენოპაუზისა და კლიმაქტერიულ პერიოდში. დისფუნქციური სისხლდენა იმით არის საშიში, რომ შესაძლოა, სხვადასხვა სიმძიმის ანემია გამოიწვიოს. იუვენილური და რეპროდუქციული ასაკის სისხლდენა შეიძლება დაემთხვეს ან არ დაემთხვეს მენსტრუაციის ვადებს. მათი განმასხვავებელი ნიშანია სისხლის შეუსაბამოდ დიდი დანაკარგი. იუვენილური სისხლდენების ნახევარზე მეტი ანოვულატორულია, რაც იმაზე მიუთითებს, რომ კვერცხუჯრედის მომწიფება არ ხდება. ეს ჰიპოთალამუს-ჰიპოფიზური სისტემის მოუმწიფებლობით არის გამოწვეული. რეპროდუქციული ასაკის ქალებში სისხლდენების მიზეზი უმეტესად ჰიპოფიზური და სასქესო ჰორმონების სეკრეციის დარღვევაა. კლიმაქსური სისხლდენები თავს იჩენს მენსტრუაციის შეწყვეტის შემდეგ. ამ ასაკში სისხლდენის მიზეზი შესაძლოა ავთვისებიანი სიმსივნე იყოს. ორგანული პათოლოგიებიდან სისხლდენას იწვევს: ენდომეტრიუმის დაავადებები - ჰიპერპლაზია, პოლიპები, ქრონიკული ენდომეტრიტი; საშვილოსნოს მიომა; ადენომიოზი; სალპინგოოფორიტი; საშვილოსნოს ტანისა და ყელის კიბო; საშვილოსნოსგარე ორსულობა; ტროფობლასტური დაავადება და სხვა. დათვალიერების გზით გამოირიცხება ცვლილებები საშვილოსნოს ყელში (პოლიპები, ცერვიციტები, სიმსივნეები), საშოში (ტრავმა, უცხო სხეული, ატროფიული კოლპიტი), შარდგამომყოფ გზებში (კენჭები, დივერტიკული) და სწორ ნაწლავში. მომდევნო ეტაპზე გამოირიცხება საშვილოსნოდან სისხლდენების ორგანული მიზეზები: საშვილოსნოსა და საკვერცხეების პათოლოგია, ორსულობის გართულება, ჰორმონული და არაჰორმონული პრეპარატების არასასურველი ზემოქმედება. ლაბორატორიული დიაგნოსტიკა მოიცავს სისხლის კლინიკურ და ბიოქიმიურ ანალიზებს, მცირე მენჯის ღრუს ორგანოების ექოსკოპიურ გამოკვლევას. სიმსივნეზე ეჭვის შემთხვევაში იკვლევენ სისხლში ონკომარკერების დონეს - CA-125, CA 19-9. შემდგომი ტაქტიკა დამოკიდებულია საშვილოსნოსა და საკვერცხეების პათოლოგიის არსებობა-არარსებობაზე, მის ხასიათზე, პაციენტის ასაკზე. 10 წლიდან მოყოლებული, გამონადენი დამახასიათებელია ნებისმიერი ასაკის ქალისთვის. მისი საშუალებით ხდება საშოს ნორმალური ფლორის შენარჩუნება. 1 თვიდან 9 წლამდე ორგანიზმი ფიზიოლოგიურად ისვენებს. ამ დროს მენსტრუალური ფუნქცია ჯერ კიდევ არ არის ჩამოყალიბებული, ქალური ჰორმონები კი იმდენად უმნიშვნელო რაოდენობით გამომუშავდება, რომ ორგანიზმზე მათი ზემოქმედება მინიმალურია. 9 წლის შემდეგ ჩნდება ლორწოვანი გამონადენი, თუმცა მუდმივად არ გამოიყოფა. მოგვაგონებს ბრინჯის ნახარშს ან უმი კვერცხის ცილას. უსუნოა. სქესობრივი მომწიფების შემდეგ გამონადენის ხასიათი ჰორმონულ ფონსა და მენსტრუალური ციკლის ფაზაზეა დამოკიდებული. მენსტრუალური ციკლის დასრულებისთანავე გამონადენი მცირდება და გამჭვირვალე ხდება, ციკლის შუაში კი იმატებს, წევადი და ლორწოვანია, მოგვაგონებს ქათმის უმი კვერცხის ლორწოს. ეს ოვულაციისა და ესტროგენების მაქსიმალური პროდუქციის სიმპტომია. მეორე ფაზაში კი გამონადენი იღებს მოთეთრო ფერს, კრემისებრ კონსისტენციას, მოგვაგონებს ბრინჯის ნახარშს და აქვს მსუბუქი მომჟაო სუნი. ჯანმრთელ ქალს არ უნდა აწუხებდეს საშოს ქავილი და წვა, მენსტრუალური ციკლის ამ ფაზისთვის უჩვეულო გამონადენი. სეკრეტის საერთო რაოდენობა, რომელიც დღე-ღამის განმავლობაში გროვდება, ნორმაში არ აღემატება 1-2 მლ-ს და არ უქმნის ქალს განსაკუთრებულ დისკომფორტს. გამონადენის რაოდენობის მომატება შეინიშნება მენსტრუაციის წინ, ორსულობისას და ლოგინობის პერიოდში, სქესობრივი კონტაქტისას, გოგონებში კი ხშირია სქესობრივი მომწიფებისას. ვაგინალური მიკროფლორა იცვლება ქალის ასაკის, მენსტრუალური ციკლისა თუ ორსულობის, სქესობრივი აქტივობის, სასქესო ორგანოების ტუალეტის შესაბამისად. ჯანმრთელი ქალის ნორმალურ მიკროფლორაში შემავალი მიკრობები მრავალ დადებით ფუნქციას ასრულებენ: მონაწილეობენ ორგანიზმის დაცვაში, ასინთეზებენ B1, B2, B12, K ვიტამინებს, თრგუნავენ პათოგენური და პირობითპათოგენური მიკრობების გამრავლებას. საშო მილიონობით მიკროორგანიზმით არის დასახლებული. ამ მიკრობთა ნაწილი - სასარგებლო, ნაწილი კი პათოგენური ან პირობითპათოგენურია, მაგრამ ისინი მავნე თვისებებს ვერ ამჟღავნებენ - ამაში ხელს უშლით სასარგებლო მიკრობების მიერ საშოში შექმნილი მჟავა გარემო. სხვადასხვა მაპროვოცირებელი ფაქტორის გავლენით საშოს ნორმალური მიკროფლორა ცვლილებებს განიცდის, რძემჟავა ბაქტერიები იღუპება, მათ ადგილს იკავებს სოკო, ტრიქომონა, გარდნერელა, ნაწლავის ჩხირი... ამა თუ იმ მიკრობის სიჭარბიდან გამომდინარე, ვითარდება სასქესო ორგანოების ანთება. ამ დროს საშოდან გამონადენი იმატებს. მისი ფერი მოთეთრო-მონაცრისფროდან მომწვანომდე ვარირებს. შესაძლოა, ჰქონდეს უსიამოვნო სუნი, თან ახლდეს გარეთა სასქესო ორგანოების წვა და ქავილი. ასეთი გამონადენი უმეტესად სასქესო ორგანოების ანთებითი დაავადებების დროს გვხვდება. პათოლოგიური გამონადენი ახასიათებს კანდიდოზს, გარდნერელოზს (ბაქტერიული ვაგინოზი), ტრიქომონიაზს (ტრიქომონოზი), გონორეას, ქლამიდიოზს, ლეპტოტრიქსს, ჰერპესვირუსს, პაპილომავირუსს. გარდა გამონადენისა, ინფექციის ნიშნებია:
საშოდან უჩვეულო გამონადენი მოითხოვს გინეკოლოგის კონსულტაციას. გამონადენის მიზეზის დადგენამდე მკურნალობა დაუშვებელია, უსიამოვნო შეგრძნებების აღმოსაფხვრელად კი რეკომენდებულია მხოლოდ ჰიგიენური ჩაბანა. შორისის მიდამოში წარმოშობილი ქავილი სრულიად მოულოდნელად ვითარდება და ზოგჯერ ძალიან აუტანელია. საქმე ის გახლავთ, რომ შორისი ძალიან მდიდარია ნერვული დაბოლოებებით, ამიტომ ქავილის შეგრძნება ამ ადგილებში განსაკუთრებით ძლიერია და ზოგჯერ აკვიატებულ ხასიათსაც იძენს. მაგრამ ქავილი მხოლოდ სიმპტომია და არა დაავადება. მისი მიზეზი შესაძლოა იყოს ნაწლავების, საშარდე და სასქესო ორგანოების პათოლოგიური მდგომარეობა. ინტიმური ადგილების ქავილი ხშირად პირველი სიმპტომია ისეთი სერიოზული მდგომარეობებისა, როგორიც არის შაქრიანი დიაბეტი, ჰელმინთოზი, ღვიძლის ფუნქციათა დარღვევა (ჰეპატიტი ან ციროზი), კანის დაავადებები (პიოდერმია, ფურუნკულოზი), ალერგია. ხშირად ქავილი და გაღიზიანება ვითარდება დიარეის ფონზე ან გახშირებული შარდვის დროს. ამრიგად, გარეთა სასქესო ორგანოების ქავილი შეიძლება გამოწვეული იყოს როგორც სქესობრივი გზით გადამდები ინფექცებით, ისე სხვა პათოლოგიებითაც, რომლებიც სრულიადაც არ უკავშირება სქესობრივ კონტაქტს. მაშინ, როცა გამონადენი ჭარბია, ხაჭოსებრი, მოყვითალო ან მომწვანო, აქვს ძლიერი თევზის ან საფუარის მსგავსი სუნი, თან ახლავს ძლიერი ქავილი, გამონაყარი, გარეთა სასქესო ორგანოების გაღიზიანება, დისკომფორტი სქესობრივი კონტაქტის დროს. სასქესო ორგანოების ქავილისა და უჩვეულო გამონადენის დროს თვითდიაგნოსტიკა და თვითმკურნალობა სახიფათოა. ჯერ ერთი, დიდია ალბათობა, შეცდეთ, სათანადოდ ვერ იმკურნალოთ და დაავადება გაგირთულდეთ. მეორე - თვითმკურნალობა შლის დაავადების სურათს და ექიმს დიაგნოზის დასმას უძნელებს. ამიტომ გარეთა სასქესო ორგანოების მიდამოში უმიზეზო ქავილის აღმოცენებისას აუცილებლად მიმართეთ ექიმს. სისუსტე, სიმძიმის შეგრძნება და მუცლის უმნიშვნელო ტკივილი კრიტიკულ დღეებში, ალბათ, არავის გაუკვირდება. ეს სიმპტომები მეტწილად ხანმოკლეა, მენსტრუაციის პირველ დღეებში იჩენს თავს და 2-3 დღეს გრძელდება.
ქალის ზოგად მდგომარეობასა და შრომის უნარზე ის არცთუ ისე დიდ გავლენას ახდენს. მენსტრუაცია, ყოველთვიური სისხლიანი გამონადენი საშოდან, მხოლოდ ქალის ორგანიზმი-სთვის არის დამახასიათებელი. მტკივნეული მენსტრუაცია ანუ ალგომენორეა მენსტრუაციული ფუნქციის დარღვევაა, რომელიც მუცლის ქვედა ნაწილის, წელისა და გავის მიდამოს შეტევითი და მღრღნელი ტკივილით გამოიხატება. ზოგჯერ ტკივილი გადაეცემა ბარძაყში, სწორ ნაწლავში. ამასთანავე, მენსტრუაციას ხშირად თან სდევს ძლიერი საერთო სისუსტე. ძლიერი ტკივილი ყოველდღიურ აქტივობას ზღუდავს. ყრუ ან ზომიერ მტკივნეულობას 14-დან 45 წლამდე ასაკის ქალების 60-70% უჩივის, ათიდან ერთ შემთხვევაში კი მენსტრუაციული ტკივილი ინტენსიურია, საგრძნობ გავლენას ახდენს ქალის ზოგად მდგომარეობაზე და მკვეთრად აქვეითებს მის შრომისუნარიანობას. ტკივილი მენსტრუაციამდე 1-2 დღით ადრე ან მენსტრუაციის პირველ დღეს იწყება და ორ-სამ დღეში გაივლის. არცთუ იშვიათად მას თან სდევს გულისრევის შეგრძნება, თავის ტკივილი, კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის ფუნქციის დარღვევა. ამ დროს ტკივილის ინტენსივობა ფასდება: შრომის უნარის დაქვეითების ხარისხით. ქალს უჭირს ჩვეულებრივი სამუშაოს შესრულება, მეცადინეობა, სამსახურში სიარული. იძულებულია, იწვეს. მიღებულ ტკივილგამაყუჩებელ საშუალებათა (ტაბლეტების და/ან ინექციების) რაოდენობით. მიუხედავად ყველაფრისა, მტკივნეულ მენსტრუაციასაც აქვს დადებითი მხარე - თუ ყველა სხვა მიზეზი გამოვრიცხეთ, ის ოვულაციური ციკლის უტყუარი მაჩვენებელია. მტკივნეული მენსტრუაცია ასიდან 75-ზე მეტ შემთხვევაში არანამშობიარევ ქალებს აღენიშნებათ, მაგრამ ისიც უდავოა, რომ ზოგიერთს ის რამდენიმე მშობიარობის შემდეგაც აწუხებს. ტკივილის მიზეზი შეიძლება იყოს ქალის ორგანიზმის ანატომიური და ფუნქციური თავისებურებები. მენსტრუაციის დროს ტკივილს უმეტესად ბუნებრივი ნივთიერებები - პროსტაგლანდინები იწვევს. მენსტრუაციის პერიოდში ორგანიზმში მათი დონე მომატებულია. მტკივნეული მენსტრუაციის მიზეზი ასევე შესაძლოა იყოს: • გადაცივება; • ფიზიკური და ფსიქიკური ტრავმა; • ინფექცია; • საშოსშიგა სპირალი; • შინაგან სასქესო ორგანოთა დაავადებები, უმეტესად - ენდომეტრიოზი, საშვილოსნოს მიომა, საშვილოსნოსა და მისი დანამატების ქრონიკული ანთებითი პროცესები, საშვილოსნოს არასწორი მდებარეობა, ინფანტილიზმი (სასქესო ორგანოების მოუმწიფებლობა), საშვილოსნოსა და მისი დანამატების სიმსივნეები, მენჯისმიერი ნევრიტები. ალგომენორეის აღმოცენებაში წამყვან როლს ასრულებს გონებრივი და ფიზიკური გადაღლა, თანმხლები ექსტრაგენიტალური დაავადებები, აუტოსენსიბილიზაცია (ორგანიზმის ზემგრძნობელობა თავისივე სასქესო ჰორმონების - ესტროგენების, პროგესტერონის - მიმართ). ასეთი რამ ხშირია სასქესო ორგანოების განუვითარებლობის (ინფანტილიზმის), საშვილოსნოს ტანის მკვეთრი გადახრის (რაც მენსტრუაციული სისხლის გამოსვლას აძნელებს), აბორტის შემდეგ საშვილოსნოს ყელის შეხორცების, საშვილოსნოს მანკის დროს. მტკივნეული მენსტრუაცია უმეტესად არამყარი ფსიქიკის მქონე ქალებს შორის გვხვდება. ნერვული სისტემის მომატებული აღგზნებისას მენსტრუაციის თანმხლები მცირედი უქეიფობა შესაძლოა ნამდვილ დეპრესიაში გადაიზარდოს. ხშირად ამას თან სდევს ლიბიდოს დაქვეითება, რასაც ხელს უწყობს სქესობრივი ცხოვრებით დაუკმაყოფილებლობა, ტკივილი სქესობრივი კავშირის დროს და ა.შ. მენსტრუაციის დროს ჩამოფცქვნილი ენდომეტრიუმის გამოსადევნად საშვილოსნო რიტმულად იკუმშება. ზოგიერთ ქალს მუცლის ღრუში ტკივილის რეცეპტორები მეტისმეტად მგრძნობიარე აქვს და ყოველ შეკუმშვაზე ტკივილით რეაგირებს. მენსტრუაციული ტკივილი ხშირად ჰორმონული დისბალანსით - პროგესტერონსა და პროსტაგლანდინებს შორის თანაფარდობის დარღვევით არის განპირობებული. პროსტაგლანდინები სპეციფიკური ქიმიური ნივთიერებებია, რომლებიც მენსტრუაციულ ტკივილს იწვევს. ისინი საშვილოსნოში წარმოიქმნება და მის შეკუმშვას ასტიმულირებს. რაც უფრო მეტია პროსტაგლანდინების ოდენობა ორგანიზმში, მით უფრო ძლიერია საშვილოსნოს შეკუმშვისა და, შესაბამისად, ტკივილის ინტენსივობაც. პროსტაგლანდინების სიჭარბემ შესაძლოა გამოიწვიოს სხვა სიმპტომებიც: გულისრევა, პირღებინება, თავის ტკივილი, ოფლიანობა, შემცივნება, ტაქიკარდია. მტკივნეული მენსტრუაცია, უძილობა და წონის კლება ზოგჯერ ფარისებრი ჯირკვლის აქტიურობის მომატებასაც სდევს თავს. არის შემთხვევები, როდესაც გოგონას ორგანიზმის ანატომიურ თავისებურებათა გამო მენსტრუალური სისხლი გარეთ ვერ გამოდის. ეს ანომალია იშვიათად გვხვდება, მაგრამ მისი შედეგები შესაძლოა მეტად სერიოზული აღმოჩნდეს. ვინაიდან მენსტრუაციული სისხლის ორგანიზმიდან გამოსვლის საშუალება არ არსებობს, საშვილოსნო ივსება მენსტრუაციული სისხლით. გოგონას ყოველთვიურად ან უფრო იშვიათად მუცლის ქვედა ნაწილში ტკივილი აწუხებს. პირველ ხანებში ტკივილი შესაძლოა გამაყუჩებელმა საშუალებებმა მოხსნას, მაგრამ მერე და მერე `უხილავი~ მენსტრუაცია სულ უფრო ძლიერი ტკივილით ვლინდება. საშვილოსნო დიდდება. ინფექციის თან დართვის შემთხვევაში ვითარდება ანთებითი პროცესი. ასეთი გოგონები ხშირად გადიდებული, მტკივნეული მწვავე მუცლით მიჰყავთ საავადმყოფოში. მათთვის, ვისაც პირველადი ალგომენორეა აქვს, რეკომენდებულია: • მენსტრუაციულ კალენდარში აუცილებლად აღნიშნონ ტკივილის დღეები და მათი ინტენსივობა; • დაიცვან შრომისა და დასვენების რეჟიმი; • მენსტრუაციული ციკლის მეორე ფაზაში და მენსტრუაციის დროს შეზღუდონ ფიზიკური დატვირთვა; • შეზღუდონ სქესობრივი კონტაქტების რაოდენობა. ტკივილის შესამცირებლად გამოიყენება სპაზმის მომხსნელი საშუალებები და ანალგეტიკები (ნო-შპა), აგრეთვე - პროსტაგლანდინების დამთრგუნველი საშუალებები (ასპირინი, ინდომეტაცინი, დიკლოფენაკი, ვოლტარენი), ესტროგენისა და გესტაგენის შემცველი პრეპარატები. ტკივილი ხშირად საგრძნობლად მცირდება ან ქრება ჩასახვის საწინააღმდეგო ორალური საშუალებების რეგულარული გამოყენებისას. თუ ალგომენორეა ამა თუ იმ პათოლოგიით არის გამოწვეული, აუცილებელია ძირითადი დაავადების მკურნალობა. ამასთან ერთად: • ერიდეთ სურსათს, რომელიც შეიცავს მარილს, ნატრიუმს, კოფეინს. • შეზღუდეთ ტკბილი და ცხიმიანი საკვების მიღება. • გაზარდეთ რაციონში მაგნიუმისა და კალციუმის წილი. • სვით ბალახეული (გვირილის, პიტნის) ჩაი. • ტამპონების მაგივრად გამოიყენეთ საფენები. ზოგიერთ ქალს ტკივილს უმცირებს ფიზიკური აქტივობა. მაგალითად, ასეთი ვარჯიში: დაწექით ზურგზე, ასწიეთ ფეხები და მიაყრდენით კედელს. გაუნძრევლად იწექით 15 წუთის განმავლობაში და ეცადეთ, მოდუნდეთ. როდის მივმართოთ ექიმს? - გინეკოლოგისა და ენდოკრინოლოგ-გინეკოლოგის კონსულტაცია აუცილებელია, როცა: • ტკივილი აუტანელია; • ბოლო რამდენიმე თვეა, მენსტრუაცია განსაკუთრებით მტკივნეულია; • მენსტრუაცია ჩვეულებრივზე ხანგრძლივია, ხოლო გამონადენი - ჭარბი; • იმატებს სხეულის ტემპერატურა; • სხეულზე ჩნდება გამონაყარი; • ტკივილი მენსტრუაციის შემდეგაც არ ცხრება. ბართოლინიტი საშოს შესავალთან არსებული ბართოლინის ჯირკვლის ჩირქოვანი ანთებაა. მას უმეტესად გონოკოკი, სტაფილოკოკი და სხვა მიკროორგანიზმები იწვევს, მათ შორის - ნაწლავის ჩხირი, ასევე - შერეული ინფექცია. ბართოლინიტის დროს პათოგენური მიკროორგანიზმები აზიანებენ ჯირკვლის გამომტან სადინარს და საკუთრივ ჯირკვლის ქსოვილს.
ბართოლინიტი უმთავრესად ჰიგიენის წესების დაუცველობის გამო ვითარდება. მის მიზეზად შეიძლება იქცეს ვენერული დაავადებაც. ზოგჯერ ის ორგანიზმის დასუსტების შემთხვევაშიც აღმოცენდება (ავიტამინოზის, სტრესის, იმუნიტეტის დაქვეითების დროს და სხვა). გართულებად გვევლინება ქირურგიული ოპერაციებისა და აბორტების შემდეგ. ბართოლინის ჯირკვლების ძირითადი ფუნქცია ლორწოს შემცველი სეკრეტის გამომუშავებაა. ეს სეკრეტი ატენიანებს საშოს ლორწოვან გარსს და მას სიმშრალისაგან იცავს. ბართოლინის ჯირკვლების ფუნქციობა დამოკიდებულია ქალის ორგანიზმში მიმდინარე ჰორმონულ ძვრებზე. მაგალითად, მენსტრუაციის წინა პერიოდში ლორწოვანი გამონადენის გამოყოფა იმატებს, საკუთრივ მენსტრუაციის დღეებში იკლებს, კლიმაქსისა და გინეკოლოგიური ოპერაციების შემდგომ პერიოდში (მაგალითად, საშვილოსნოსა და მისი დანამატების ამოკვეთის შემთხვევაში) კი პრაქტიკულად წყდება. ამ უკანასკნელის გამო საშოს ლორწოვანი გარსი შრება, რაც ხშირად ნახეთქების წარმოქმნასა და ქავილს იწვევს. კლინიკური მიმდინარეობის მიხედვით განასხვავებენ:
ბართოლინიტის სიმპტომები თავდაპირველად ვითარდება ბართოლინის ჯირკვლის გამომტანი სადინარის ანთება (კანალიკულიტი), რომელსაც გამომტანი სადინარის სანათურის შეწითლება ახასიათებს (ეს უკანასკნელი საშოს შესავალთან, მცირე სასქესო ბაგეზე მდებარეობს). ჩნდება უმნიშვნელო ლორწოვან-ჩირქოვანი გამონადენი. კანი მცირე სასქესო ბაგეზე გამომტანი სადინარის სანათურის არეში უმნიშვნელოდ რბილდება. ამასთან, შესაძლოა გადიდებული სადინარი ხელით ისინჯებოდეს. ბართოლინის ჯირკვლის ანთება, წესისამებრ, ცალმხრივია ანუ ყველა ჩამოთვლილი სიმპტომი ცალ მხარეს ვლინდება. გარკვეული ხნის შემდეგ ბართოლინის ჯირკვლის სეკრეტი (გამონაყოფი) სქელდება და გამომტან სადინარს ახშობს. ვითარდება ბართოლინიტი. ანთებითი პროცესი ჯირკვლის ქსოვილზეც ვრცელდება. ჯირკვლის ანთება შესივებით (ინფილტრაციით) იწყება. საყურადღებოა, რომ ამ სტადიაზე ბართოლინიტი შესაძლოა დასრულდეს - ანთებითი პროცესი თავისთავად ჩაცხრეს და ინფილტრატი გაიწოვოს. თუ თვითგანკურნება არ მოხდა, მაშინ ბართოლინის ჯირკვლის სადინარი დაიცობა, რაც დასაბამს მისცემს კისტის ან აბსცესის განვითარებას. ბართოლინიტის დროს ანთებადი ჯირკვალი ხელით გასინჯვისას (პალპაციისას) მტკივნეულია. ქალს წვის ან ჩხვლეტის შეგრძნება აწუხებს, დისკომფორტს შეიგრძნობს სიარულის, სქესობრივი აქტის დროს. თუ ანთებითი პროცესი ჯირკვალსა და მიმდებარე ქსოვილებზე გავრცელდა, ყალიბდება ჭეშმარიტი (პირველადი) აბსცესი. ცრუ აბსცესის ჩამოყალიბება, ჩვეულებრივ, მეორეულად ხდება. მას ადრე არსებული კისტის დაჩირქება უდევს საფუძვლად. ჯირკვალი საგრძნობლად დიდდება. მისმა დიამეტრმა შესაძლოა 5 სანტიმეტრსაც კი მიაღწიოს. მწვავე ბართოლინიტს თან ახლავს ცხელება. ტემპერატურა ზოგჯერ 40 გრადუსამდეც კი იმატებს. ამასთან ერთად შეინიშნება ზოგადი სისუსტე, ლოკალურად - სიწითლე. მძიმე მიმდინარეობისას რეგიონული ლიმფური კვანძები დიდდება. ვლინდება ფლუქტუაციის სიმპტომი: ხელით გასინჯვისას (პალპაციისას) ჯირკვლის შიგნით შეიგრძნობა თხევადი შიგთავსის - ჩირქის გადაადგილება. ყველაზე ხშირად ხდება აბსცესის თვითგახსნა, ჩირქი გარეთ გამოდის და პაციენტის მდგომარეობაც უმჯობესდება, ტემპერატურა იკლებს და სასქესო ბაგის მტკივნეულობა ქრება. მწვავე ბართოლინიტი ზოგჯერ ქრონიკულში გადაიზრდება. როგორც სხვა ქრონიკულ პათოლოგიებს, ქრონიკულ ბართოლინიტსაც ახასიათებს გამწვავებისა და რემისიის პერიოდების მონაცვლეობა. გამწვავებას იწვევს მენსტრუაცია, გაციება, ორგანიზმის დასუსტება და სხვა ინფექციების გააქტიურება. რემისიის პერიოდში დაავადებას თან არ ახლავს ნეგატიური სიმპტომები, ხოლო გამწვავების პერიოდში ქალი უჩივის უმნიშვნელო ტკივილს დაზიანებული ჯირკვლის არეში, უსიამოვნო შეგრძნებებს სქესობრივი კონტაქტისა და სიარულის დროს. მკურნალობა ადრეულ სტადიაში ბართოლინიტის მკურნალობა ანთებითი პროცესის კუპირებას ნიშნავს, რაც, თავის მხრივ, ითვალისწინებს ანტიბიოტიკების, სულფანილამიდების, ტკივილგამაყუჩებელი პრეპარატებისა და სიცივის გამოყენებას, მოსვენების რეჟიმის დაცვას. პროცესის პროგრესირებისა და აბსცესის ჩამოყალიბების შემთხვევაში ამ უკანასკნელის გახსნასა და დრენირებას მიმართავენ. დაავადების ქრონიკული მიმდინარეობისას (გამწვავების გარეშე) რეკომენდებულია 38-39 გრადუსი ტემპერატურის გვირილის ნაყენის 20-წუთიანი მჯდომარე აბაზანები, აგრეთვე - ფიზიოთერაპიული სეანსები (მაგალითად, მაღალსიხშირული მაგნიტოთერაპია ან მოკლეტალღური ულტრათერაპია). კისტის განვითარების შემთხვევაში დაზიანებულ ჯირკვალს ხშირად ამოკვეთენ. ნუ შეუდგებით თვითმკურნალობას ათასგვარი მალამოთი თუ სხვა მედიკამენტებით! აუცილებლად მიმართეთ კვალიფიციურ გინეკოლოგს, რომელიც დაადგენს დაავადების ფორმას, გაარკვევს მისი მიმდინარეობის თავისებურებებს და სათანადო მკურნალობას დაგინიშნავთ. მენსტრუალური ციკლის დარღვევა შესაძლოა განპირობებული იყოს არა მხოლოდ სასქესო ორგანოებში (საკვერცხეებში, საშვილოსნოში) მიმდინარე პათოლოგიური პროცესებით, არამედ სრულიად სხვა, არასასქესო ორგანოთა სისტემაში არსებული ამა თუ იმ დაავადებითაც.
მენსტრუალური ფუნქციის დარღვევა მოსალოდნელია როგორც მწვავე თუ ქრონიკული ინფექციის, ასევე ენდოკრინული და ნერვული სისტემის, სისხლისა და სისხლძარღვთა ამა თუ იმ დაავადების ფონზე. ცნობილია, რომ ქალის ორგანიზმის სქესობრივი მომწიფება, მისი შინაგანი სეკრეციის ჯირკვლების (კერძოდ, საკვერცხეების) ფუნქციობა და, საზოგადოდ, მენსტრუალური ციკლის ჩამოყალიბება მრავალ ფაქტორს უკავშირდება, მათ შორის - კლიმატურ პირობებს, კვებისა და ძილის რეჟიმს, საზოგადოდ, ცხოვრების წესს, გადატანილ და მიმდინარე დაავადებებს. ისიც ცნობილია, რომ ენდოკრინული ჯირკვლების, განსაკუთრებით საკვერცხეებისა და ჰიპოფიზის ფუნქცია მჭიდროდ არის დაკავშირებული ნერვული სისტემის, სახელდობრ, მისი უმაღლესი ნაწილის - თავის ტვინის ჰემისფეროების ქერქის მდგომარეობასთან. დამადასტურებლად საკმარისია `ომის ამენორეა~ - მენსტრუაციის სრული უქონლობა, რომელიც ქალების დიდ ნაწილს ომის პერიოდში ძლიერი ფსიქიკური სტრესის ფონზე განუვითარდა. მენსტრუალური ციკლის დარღვევებიდან აღსანიშნავია: ჰიპომენორეა - მწირი მენსტრუაცია, როდესაც მენსტრუაციის დროს ცოტა სისხლი გამოიყოფა; თუ ამ დროს მენსტრუაციებს შორის ინტერვალიც გაიზარდა, მაშინ ოლიგომენორეაზე საუბრობენ; ამენორეა - მენსტრუაციის უქონლობა; პოლიმენორეა - გახშირებული მენსტრუაცია ანუ მენსტრუაციებს შორის ინტერვალის შემცირება; მენორაგია - მოჭარბებული მენსტრუაცია, როდესაც მენსტრუაციის დროს სისხლი უხვად გამოიყოფა; მენსტრუაციებს შორის ამ დროს ჩვეული ინტერვალია შენარჩუნებული; შესაძლოა გახანგრძლივდეს საკუთრივ მენსტრუაცია; დისმენორეა - მტკივნეული მენსტრუაცია. მენსტრუაცია არის ყოველთვიური ხანმოკლე სისხლდენა საშვილოსნოდან. მენსტრუალური ფუნქცია იწყება 11-14 წლის ასაკში და მთავრდება 45-55 წლის ასაკში. მენსტრუალური ციკლი თავდაპირველად შესაძლოა არარეგულარული იყოს, მაგრამ შემდგომ როგორც ციკლის, ასევე თავად მენსტრუაციის ხანგრძლივობამ და გამონადენის რაოდენობამ უნდა მიიღოს რიტმული, რეგულარული ხასიათი. რიტმული ცვლილებები ქალის ყველა ორგანოსა და სისტემაში ხდება, მაგრამ ყველაზე აშკარად სასქესო ორგანოებშია გამოხატული. ამ ცვლილებებს ეწოდება მენსტრუალური ციკლი. მისი ხანგრძლივობა ნორმაში 21-დან 35 დღემდე მერყეობს, უმეტესად კი 28-დღიანია. მენსტრუალური სისხლდენა, ჩვეულებრივ, 3-7 დღე გრძელდება, ხოლო სისხლის დანაკარგი ამ პერიოდში არ აღემატება 50-150 მლ-ს. მენსტრუალური სისხლი უფრო მუქია, ვიდრე სისხლძარღვებში მოცირკულირე. ის არ დედდება, რაც მასში კრემენტების არსებობით აიხსნება. ასაკთან ერთად მენსტრუალური ციკლი არარეგულარულ ხასიათს იღებს. ციკლის ხანგრძლივობა, გამოყოფილი სისხლის რაოდენობა და სხვა თავისებურებანი შესაძლოა მშობიარობის შემდგომ პერიოდშიც შეიცვალოს. თუ ქალი უჩივის მოჭარბებულ სისხლდენას ან ციკლის გახანგრძლივებას, აუცილებელია ექიმ გინეკოლოგის კონსულტაცია და გინეკოლოგიური გამოკვლევა მიზეზის დასადგენად. მენსტრუალურ ფუნქციასთან დაკავშირებული მოჭარბებული სისხლდენა ხშირად გამოწვეულია ანთებითი პროცესებით, მიომური კვანძების არსებობით, საკვერცხეების ფუნქციის მოშლით. სისხლდენის გაძლიერების მიზეზი შეიძლება იყოს მექანიკური ფაქტორიც: ცხელი შხაპი, ორგანიზმის გადახურება, ცხარე საკვების, ალკოჰოლის მიღება, ფიზიკური გადატვირთვა, ემოციური გადაძაბვა, - ყოველივე ეს აძლიერებს სისხლის მოდენას მენჯის ღრუს ორგანოებში. მენსტრუაციის დასაწყისს მიიჩნევენ მენსტრუალური ციკლის პირველ დღედ. ამ დროს იწყება საშვილოსნოს ღრუს ლორწოვანი გარსის ზედაპირული შრის ჩამოფცქვნა, არტერიოლების დაზიანება, რაც იწვევს კიდეც მენსტრუალურ სისხლდენას. მენსტრუაციის დროს ქალები უმეტესად ჭარბ სისხლდენას უჩივიან. შემცირებულ-შესუსტებული მენსტრუალური სისხლდენით ძალზე იშვიათად მოგვმართავენ. ასეთი რამ მოსალოდნელია იმუნურად დასუსტებულ, დაუძლურებულ პირებში, ასევე - ამა თუ იმ ინფექციური თუ არაინფექციური დაავადების გადატანის შემდეგ, თუმცა ორგანიზმის გამოჯანმრთელებისა და მოძლიერებისდა კვალად მენსტრუალური ფუნქციაც რეგულირდება. ნებისმიერ შემთხვევაში აუცილებელია ექიმ გინეკოლოგთან მისვლა, თითოეული დეტალისა თუ ფაქტორის მასთან ერთად გაანალიზება, მისგან მიღებული რეკომენდაციების შესრულება. მენსტრუალური ფუნქციის შესუსტება სისხლის ოდენობის შემცირებითა და მენსტრუალური ციკლის ცვლილებით, ჩვეულებრივ, კლიმაქსურ პერიოდშია მოსალოდნელი. საზოგადოდ, ქალის ორგანიზმს დიდი სარეზერვო მექანიზმი აქვს და ასე მარტივად მისი ფიზიოლოგიური ფუნქციების შესუსტება არ ხდება, თუმცა აქვე აღვნიშნავ, რომ ძლიერმა სტრესმა შესაძლოა ამენორეა - მენსტრუაციის სრული უქონლობა გამოიწვიოს. ნორმალური მენსტრუალური ციკლი არის ქალის ორგანიზმის მომზადება ორსულობისთვის. მენსტრუაციის დაწყებას ზოგჯერ წინ უძღვის მცირე დისკომფორტი, რომელიც მთელ ორგანიზმში მიმდინარე რიტმულ ცვლილებებზე მიუთითებს და გამოიხატება შეშუპებით, სარძევე ჯირკვლების მგრძნობელობისა და ზოგადი გაღიზიანებადობის მომატებით. ჩივილები ზოგჯერ ძლიერია და პათოლოგიურ ხასიათსაც კი იღებს. მკვეთრი ტკივილი მენსტრუაციის დროს შესაძლოა ჰორმონული დისბალანსის შედეგი იყოს. ასეთი ტკივილის შემთხვევაში აუცილებელია გინეკოლოგის კონსულტაცია და სათანადო გამოკვლევების ჩატარება. მსუბუქი ტკივილის შემთხვევაში რეკომენდებულია სპაზმოლიზური და ტკივილგამაყუჩებელი საშუალებების გამოყენება. მენსტრუაცია ფიზიოლოგიური მოვლენაა, მაგრამ ცვლილებები, რომლებიც ამ დროს ქალის ორგანიზმში ხდება, ჰიგიენის განსაზღვრული წესების დაცვას მოითხოვს. საშვილოსნოს ენდომეტრიუმის (ლორწოვანი გარსის) ფუნქციური შრის ჩამოშლის შედეგად წარმოიქმნება `ნაიარევი ზედაპირი~. აქედან გამომდინარე, ამ პერიოდში განსაკუთრებით სახიფათოა საშვილოსნოში ინფექციის შეჭრა - მან შესაძლოა ანთებითი პროცესი გამოიწვიოს. ამის გათვალისწინებით, განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს გარეთა სასქესო ორგანოების ჰიგიენას. მენსტრუალური სისხლი თავისუფლად უნდა მოედინებოდეს და მის შესაწოვად სპეციალური ჰიგიენური საფენები გამოვიყენოთ. არ არის რეკომენდებული საშოსშიდა ტამპონების ხანგრძლივი გამოყენება - ეს ზრდის საშოსშიდა ინფიცირების რისკს. გარეთა სასქესო ორგანოები უნდა ჩავიბანოთ გადადუღებული თბილი წყლით დღეში 2-3-ჯერ წინიდან უკან (უკანა ტანიდან საშოში ინფექცია რომ არ შევიტანოთ). არ არის რეკომენდებული საშოს გამორეცხვა და სქესობრივი ცხოვრება, ვინაიდან ამ დროს დიდია საშვილოსნოს ნაიარევი ზედაპირის დაინფიცირების საფრთხე. მენსტრუაციის დღეებში არ არის სასურველი ფიზიკური გადატვირთვა, ალკოჰოლისა და ცხარე საკვების მიღება. ასევე საშიშია აბაზანა, საუნა. ზოგადჰიგიენური პროცედურებიდან ნებადართულია მხოლოდ თბილი შხაპი. ზოგიერთი ქალის ციკლი ყოველთვის რეგულარული არ არის. მათი პერიოდები შეიძლება ადრე ან გვიანმოვიდეს, ციკლის ხანგრძლივობა ან სისხლდენის სიმძიმე შეიძლება ყოველ ჯერზე იცვლებოდეს.
ნორმალური მენსტრუალური ციკლი შესაძლოა კონტრაცეპციის მეთოდის შეცვლის ან რეპროდუქციული ჰორმონების - ესტროგენისა და პროგესტერონის - დისბალანსის გამო შეიცვალოს. ჰორმონული დისბალანსი შეიძლება მრავალმა ფაქტორმა განაპირობოს, დაწყებული საკვერცხეების პოლიცისტიტის სინდრომიდან, წონაში სწრაფი კლებითა და ზედმეტი ვარჯიშით დამთავრებული. არათანაბარი პერიოდები სქესობრივი მომწიფების, ან მენოპაუზის წინა პერიოდებისთვისაა დამახასიათებელი. ჩვეულებრივ, ამ დროს მკურნალობა ყოველთვის საჭირო არაა. თუმცა უნდა მიმართოთ ექიმს, თუ:
შეიძლება განსხვავებული ჩასახვის საწინააღმდეგო საშუალება ან ჯანმრთელობის უფრო სრული გამოკვლევა გჭირდებოდეთ. საშუალოდ მენსტრუაციული ციკლი 28 დღეს გრძელდება, მაგრამ ის შეიძლება იცვლებოდეს 24-დან 35 დღემდე. სქესობრივი მომწიფების შემდგომ ქალი რეგულარულ მენსტრუალურ ციკლს გამოიმუშავებს, პერიოდებს შორის დაახლოებით ერთი და იგივე დროის ინტერვალებით. ჩვეულებრივ მენსტრუალური სისხლდენა 2-დან 7 დღემდე გრძელდება, საშუალოდ 5 დღე. ვაგინალური კანდიდოზი ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული, ინფექციური ეტიოლოგიის, საშოს დაავადებაა. ბოლო წლებში ვაგინალური კანდიდოზის სიხშირემ მოიმატა. რეპროდუქციული ასაკის 4 ქალიდან სამს მაინც ექნება გადატანილი ვაგინალური კანდიდოზი.
ვაგინალური კანდიდოზის გამომწვევი – Candidas გვარის საფუარისებრი სოკოებია. უფრო ხშირად (95%) საშო ზიანდება Candida albicans-ის სოკოებით, იშვიათად – C. tropicalis, C. krusei და სხვ. Candida-ს გვარის სოკოები წარმოადგენენ მომრგვალო ფორმის, ერთუჯრედიან ანაერობულ მიკროორგანიზმებს, ზომით 1, 5-დან 10 მკმ-მდე. სოკოების ზრდისა და გამრავლებისთვის ოპტიმალური ტემპერატურაა 21-37C და სუსტი მჟავე არე. გენიტალური კანდიდოზი არ მიეკუთვნება სქესობრივი გზით გადაცემად დაავადებებს, მაგრამ ხშირად არის მათი მარკერი. სოკოები მიეკუთვნება პირობით – პათოგენურ ფლორას, რომელიც ნორმაში კანის საფარზე და ლორწოვან გარსებზეა, მათ შორის საშოშიც, მაგრამ გარკვეულ პირობებში (საერთო და ადგილობრივი რეზისტენტობის დაქვეითება, შაქრიანი დიაბეტი, ტუბერკულოზი, ავთვისებიანი წარმონაქმნები, ქრონიკული ინფექციები და სხვა) მან შეიძლება გამოიწვიოს დაავადება. ამავე დროს მატულობს სოკოების ადჰეზიურობა; ისინი ემაგრებიან საშოს ეპითელიუმის უჯრედებს, იწვევენ ლორწოვანი გარსის კოლონიზაციასა და ანთებითი რეაქციის განვითარებას. ჩვეულებრივ, კანდიდოზი ეხება საშოს ეპითელიუმის მხოლოდ ზედაპირულ შრეებს. იშვიათ შემთხვევებში გადაილახება ეპითელური ბარიერი და ხდება გამომწვევის ინვაზია ქვეშმდებარე ქსოვილებში ჰემატოგენური დისემინაციით. მიღებულია მონაცემები, რომ უროგენიტალური კანდიდოზის რეციდივირების დროს ინფექციის ძირითადი რეზერვუარია კუჭ-ნაწლავი, საიდანაც სოკოები პერიოდულად ხვდებიან საშოში და იწვევენ ანთებითი პროცესის გამწვავებას. ახალშობილების დაინფიცირება candida-ს სოკოებით ძირითადად ინტრანატალურად ხდება. განარჩევენ მწვავე (დაავადების ხანგრძლივობა ორ თვემდე) და ქრონიკულ (მორეციდივე, დაავადების ხანგრძლივობა ორ თვეზე მეტია) უროგენიტალურ კანდიდოზს. ვაგინალური კანდიდოზის დროს ძირითადი ჩივილებია:
ვაგინული კანდიდოზის დროს ქავილი და წვა ძლიერდება წყლის პროცედურების, ასევე სქესობრივი აქტის შემდეგ ან ძილის დროს. პროცესში საშარდე გზების ჩართვა იწვევს დიზურიულ ცვლილებებს. ვულვაზე კანდიდოზი ხასიათდება კანზე და ლორწოვანზე სიწითლით, საშოს „ნაპრალკებით“ და სხვა. აღსანიშნავია, რომ იგივე სიმპტომები შეიძლება სხვა სოკოებზე ან სხვა დაავადებებზეც მიგვანიშნებდეს. სალპინგიტი – საშვილოსნოს მილების ანთება. ხშირად თან ახლავს საკვერცხეების ანთებაც. გამომწვევია სხვადასხვაგვარი მიკროფლორა: სტაფილო და სტრეპტოკოკები, გონოკოკები, ტუბერკულოზის მიკობაქტერიები და სხვა.
პროცესი იწყება მილების ლორწოვანი გარსიდან (ენდოსალპიგნიტი), შემდეგ ვრცელდება კუნთოვან გარსზე და სეროზულ საფარველზე. შეხორცებითი პროცესების გამო საშვილოსნოს მილების შიგნითა გარსის ნაოჭები ერთმანეთს ეწებება და მილი გაუვალი ხდება. ექსუდატის დაგროვება იწვევს ჰიდროსალპინქსს, ჩირქის – პიოსალპინქსს, სისხლის – ჰემატოსალპინქსს. დაავადება მიმდინარეობს მწვავე, ქვემწვავე და ქრონიკული ფორმებით, გენიტალური ტუბერკულოზის დროს აქვს ქრონიკული მიმდინარეობა. მწვავე სტადია ხასიათდება მაღალი ტემპერატურით, ტკივილით მუცელში და წელის არეში, პერიტონეუმის გაღიზიანების ნიშნებით. ქრონიკულ სტადიაში გამოხატულია ტკივილის სინდრომი ანთებითი წარმონაქმნებით. მედიკამენტოზური აბორტი, რაც სპეციალური აბების დალევას გულისხმობს, ადრეული ორსულობის დასრულების უსაფრთხო და ეფექტური საშუალებაა.
როგორ მოვემზადო მედიკამენტოზური აბორტისთვის? აბების მიღებამდე კლინიკაში უნდა მიხვიდე, სადაც ორსულობის ტესტსა და ანალიზებს გაგიკეთებენ. შეიძლება ექოსკოპიაც ჩაგიტარონ იმის გასარკვევად, ორსულობის რა ეტაპზე ხარ და აბორტის რომელი ტიპი დაგჭირდება. ექიმი, ან ექთანი, ყველაფერს გეტყვის იმაზე, როგორ მოემზადო აბორტის პროცედურისთვის. ასევე, მოგცემენ წერილობით ინსტრუქციების იმის შესახებ, როგორ უნდა დალიო მოცემული აბები. მთელი ამ პროცესის მანძილზე სამედიცინო პერსონალთან სრული წვდომა გექნება და შეგეძლება 24/7 დაუკავშირდე შეკითხვების, ან ჩივილების შემთხვევაში. გახსოვდეს, რომ მეორე აბის მიღების შემდეგ, ჭარბი სისხლდენა გექნება, ამიტომ პროცესი წინასწარ ისე დაგეგმე, რომ თავი მაქსიმალურად კომფორტულად იგრძნო. მედიკამენტოზური აბორტი შეგიძლია ჩაიტარო სახლში, ან ნებისმიერ შენთვის მშვიდ და კომფორტულ სივრცეში. ასევე შეგიძლია გვერდით (ან ახლოს) გყავდეს ვინმე, ვისაც ენდობი და ვისგანაც მხარდაჭერას გრძნობ. მოიმარაგე ჰიგიენური საფენები, საჭმელი, წიგნები, ფილმები – ნებისმიერი რამ, რაც დროის სასიამოვნოდ გაყვანაში დაგეხმარება, და არ დაგავიწყდეს სათბურა მუცლის სპაზმებისთვის. მოიმარაგე ტკივილგამაყუჩებლებიც, მაგრამ არ დალიო ასპირინი, რადგან შეიძლება ამან მეტი სისხლდენა გამოიწვიოს. როგორ მოქმედებენ აბები? მედიკამენტოზური აბორტის დროს ორი განსხვავებული წამალი გამოიყენება: მიფეპრისტონი და მისოპროსტოლი. ექიმი ჯერ მიფეპრისტონს მოგცემს. ორსულობის გაგრძელებისთვის აუცილებელია პროგესტერონის გამოყოფა, მიფეპრისტონი კი სხეულის მიერ გამოყოფილ ამ ჰორმონს ბლოკავს, რაც აჩერებს ორსულობას. ამის შემდეგ, ექიმი მეორე აბს, მისოპროსტოლს მოგცემს – ან მაშინვე, ან 48 საათის განამვლობაში. ეს წამალი შეკუმშვასა და სისხლდენას უწყობს ხელს, იმისთვის რომ საშვილოსნო დაცარიელდეს. შეგრძნება ძალიან გავს ძლიერ და მტკივნეულ მენსტრუაციას, ხოლო პროცესი – ადრეულ მუცლის მოშლას. თუ მისოპროსტოლის მიღების შემდეგ 24 საათში სისხლდენა არ დაგეწყება, აუცილებლად მიმართე ექიმს. აქვე აღვნიშნავთ, რომ ორივე წამალი მხოლოდ ექიმის მეთვალყურეობის ქვეშ უნდა მიიღო. ორივე წამალს და მათი მიღების სრულ ინსტრუქციას მიიღებ შესაბამის სამედიცინო დაწესებულებაში. ექიმმა შესაძლოა ანტიბიოტიკებიც მოგცეს ინფექციის პრევენციის მიზნით. რამდენად ეფექტურია პროცედურა? მედიკამენტოზური აბორტის გამომწვევი ტაბლეტები საკმაოდ ეფექტურია, თუმცა დამოკიდებულია იმაზე რა ეტაპზეა ორსულობა. ორსულობის მერვე კვირამდე მყოფებისთვის აბები 100დან 94-98 შემთხვევაში მოქმედებს; ადამიანებისთვის, რომლებიც ორსულობის 8-9 კვირაზე არიან – 100-დან 94-96 შემთხვევაში, ხოლო მათთვის, ვინც ორსულობის 9-10 კვირაზე არიან – 100-დან 91-93 შემთხვევაში მუშაობს. თუ მედიკამენტოზურმა აბორტმა შედეგი არ გამოიღო, მიმართე ექიმს დამატებითი წამლებისთვის, ან ქირურგიული ჩარევისთვის. როდის მივიღო აბები? მედიკამენტოზურ აბორტს შენი ბოლო მენსტრუაციის პირველი დღიდან 70-ე დღემდე (10 კვირა) ნიშნავენ. 71-ე დღის შემდეგ, არასასურველი ორსულობის შესაწყვეტად ქირურგიული ჩარევაა საჭირო. რატომ არჩევს ზოგი მედიკამენტოზურ აბორტს? რა სახის აბორტი გირჩევნია ეს მთლიანად შენ პირად გადაწყვეტილებასა და სიტუაციაზეა დამოკიდებული. მედიკამენტოზური აბორტის უპირატესობად ბევრი იმას მიიჩნევს, რომ ამ პროცედურის გაკეთება ექიმის კაბინეტში არ გიწევს, და სურვილისა და ექიმის რეკომენდაციის მიხედვით, შეგიძლია სახლში, ან შენ მიერ არჩეულ უსაფრთხო და კომფორტულ სივრცეში ჩაიტარო. შენზეა დამოკიდებული ისიც, ამ დროს ვინ იქნება შენ გვერდით. დაბოლოს, რახან მედიკამნტოზური აბორტი თავისი პროცესით ძალიან ჰგავს მუცლის მოშლას, ბევრს უფრო „ბუნებრივი“ და ნაკლებად ინვაზიური ეჩვენება. პროცედურამდე, შეგიძლია ექიმს გაესაუბრო იმის შესახებ, რომელი ტიპის აბორტია შენთვის უფრო მისაღები. რა გავლენა ექნება მედიკამენტოზურ აბორტს მენსტრუაციაზე? აბორტის შემდეგ რამდენიმე კვირის განმავლობაში მსუბუქი სისხლდენა, დალაქავება ნორმალურია. ამ დროს შეგიძლია გამოიყენო ჰიგიენური საფენები, ტამპონები ან მენსტრუალური ჭიქა – რომელიც შენთვის უფრო კომფორტული იქნება. თუმცა, პროცედურიდან რამდენიმე დღის განმავლობაში, ექიმები ხშირად ჰიგიენურ საფენებს უწევენ რეკომენდაციას, რათა სისხლდენის რაოდენობა გააკონტროლონ. აბორტი ახალ მენსტრუალურ ციკლს იწყებს, ამიტომ პერიოდი 4-8 კვირაში თავის თავდაპირველ სახეს უნდა დაუბრუნდეს. როდის შემიძლია მქონდეს სექსი აბორტის შემდეგ? მაშინვე, როგორც კი ამისთვის მზად იქნები. მედიკამენტოზური აბორტის შემდეგ როდის შემეძლება კონტრაცეფციის გამოყენება? კონტრაცეფციის გამოყენება აბორტის შემდეგ მაშინვე შეგიძლია დაიწყო. პროცედურის შემდეგ საკმაოდ მალე შეიძლება დაორსულება, ამიტომ, რეკომენდირებულია, რაც შეიძლება მალე გაესაუბრო ექიმს კონტრაცეფციის შენზე მორგებული მეთოდის არჩევასთან დაკავშირებით. საშვილოსნოს ყელის დაავადებები დღეს მსოფლიოში ქალის ჯანმრთელობის ერთერთი უმნიშვნელოვანესი პრობლემაა.
საშვილოსნო ქალის რეპროდუქციული სისტემის უმთავრესი ორგანოა. საშვილოსნო მდებარეობს მუცლის ქვემო ნაწილში, შარდის ბუშტსა და სწორ ნაწლავს შორის. შედგება ტანისა და ყელისაგან, რომელიც გადადის საშოში. საშვილოსნოს ყელს თავისი განსაკუთრებული როლი აქვს, ის ერთგვარი ბარიერია საშვილოსნოსა და გარემოს შორის. ნორმალური საშვილოსნოს ყელის სიგრძე 3-4 სმ, დიამეტრი - 2-3 სმ, ხოლო სისქე 1 სმ-ია. ის შედგება:
საშვილოსნოს ყელის დაავადებებია:
საშვილოსნოს ყელის დაავადებების ხელშემწყობი რისკ-ფაქტორები:
საშვილოსნოს ყელის ეროზია (წყლული) საკმაოდ გავრცელებულია, შეადგენს გინეკოლოგიური დაავადებების 10-15%-ს. წარმოადგენს ყელის ლორწოვანი გარსის დაზიანებას, ვითარდება უხშირესად არხის მიმდებარე მიდამოში. ეროზიის წარმოშობის მიზეზი შეიძლება იყოს: მექანიკური: ლორწოვანი გარსის მთლიანობის დარღვევა ხშირი აბორტების, მშობიარობის, ჩასახვის საწინააღმდეგო სპირალის ხანგრძლივად გამოყენების შედეგად; ჰორმონული: საერთო ჰორმონული ფონის დარღვევა ან ჩასახვის საწინააღმდეგო ჰორმონული აბების ხშირი გამოყენება; სქესობრივი გზით გადამდები უმკურნალებელი ინფექციები, განსაკუთრებით ვირუსული წარმოშობის. საშვილოსნოს ყელის ეროზია შეიძლება გამოვლინდეს შემდეგი ნიშნებით:
ლეიკოპლაკია შეიძლება განვითარდეს
ლეიკოპლაკია, როგორც წესი, მიმდინარეობს უსიმპტომოდ. შეიძლება აღმოჩნდეს გინეკოლოგიური გასინჯვის დროს. პოლიპები - მომრგვალო ფორმის, სხვადასხვა ზომის, გლუვი კონტურების მქონე წანაზარდები საშვილოსნოს ყელის ლორწოვან გარსზე, უხშირესად ყელის არხში. მათი წარმოშობის მიზეზი ძირითადად უცნობია, თუმცა მის განვითარებას ხელი შეიძლება შეუწყოს ყელზე მექანიკური და ქიმიური ფაქტორების ზემოქმედებამაც. კონდილომები - საშვილოსნოს ყელის ვირუსული წარმოშობის (ადამიანის პაპილომა-ვირუსი) მეჭეჭები. ეროზირებული ექტროპიონი - ვითარდება მშობიარობის ან აბორტების დროს საშვილოსნოს ყელის დაზიანების შედეგად: მისი ლორწოვანი გარსის მთლიანობა ირღვევა და ყელის არხი ამობრუნდება საშოსკენ. საშვილოსნოს ყელის ფონური დაავადებების დიაგნოსტიკა:
საშვილოსნოს ყელის ფონური დაავადებები ადრეული დიაგნოსტიკის შემთხვევაში ადვილად იკურნება. ტარდება როგორც ზოგადი მკურნალობა, ისე ადგილობრივი (საშოსმხრივი) გინეკოლოგიური პროცედურები:
უმკურნალებელ, შორს წასულ შემთხვევებში შესაძლებელია განვითარდეს დაზიანების ადგილის სიმსივნური გადაგვარება. საშვილოსნოს ყელის დისპლაზია დისპლაზია, ანუ ყელის ლორწოვანი გარსის უჯრედების გადაგვარება ჰქვია ამ უჯრედების არანორმალურ ცვლილებას და გამრავლებას. ითვლება, რომ ეს საწყისია იმ პროცესისა, რომლის შედეგადაც ნელ-ნელა, წლების განმავლობაში ყალიბდება ავთვისებიანი სიმსივნე (კიბო). ამიტომ ასეთ ცვლილებებს “კიბოსწინარე პროცესსაც" უწოდებენ. თუმცა, აუცილებლად უნდა აღინიშნოს, რომ დისპლაზია ყოველთვის არ გარდაიქმნება სიმსივნედ და ეს მნიშვნელოვნადაა დამოკიდებული დროულ დიაგნოზსა და სწორად წარმართულ მკურნალობაზე. კიბოსწინარე პროცესი (დისპლაზია) შეიძლება იყოს მსუბუქი, ზომიერი (საშუალო) და მძიმე ხარისხის. საშვილოსნოს ყელის კიბო საშვილოსნოს ყელის კიბო დღეს მთელ მსოფლიოში ქალთა ჯანმრთელობის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი პრობლემაა. განვითარებად ქვეყნებში ის ქალების ყველაზე გავრცელებული სიმსივნეა. საყურადღებოა, რომ:
საშვილოსნოს ყელის კიბოს ხელშემწყობი (რისკის) ფაქტორები:
საშვილოსნოს ყელის კიბო სხვადასხვა სტადიაზე შეიძლება გამოვლინდეს შემდეგი ნიშნებით:
|
RSS Feed
|
|
|
|
ადაპტირებულია iOS და Android სისტემებზე
© შპს ,,იმედის კლინიკა"
© IMEDICLINIC
© IMEDICLINIC